رشته‌های تحصیلی همیشه بر آینده شغلی افراد تأثیر گذاشته‌اند.
همیشه انسان‌ها در تلاش برای افزایش مهارت‌های تحصیلی خود بوده‌اند و آن را در دنیای کاری آینده و بازار کار به‌کار برده‌اند.
خیلی‌ها از مردم ایران رشته تحصیلی خود را با این هدف انتخاب می‌کنند که آینده شغلی آن‌ها در همان مسیر دقیقاً شکل گیرد. اما گزارش‌های ایران سرنوشت متفاوتی را رقم زده‌اند.
اما گزارش‌ها در ایران جور دیگری رقم خوردند.
گزارش انتخاب رشته (بخش رضایت تحصیلی و بازار کار)
نرخ بیکاری در ایران حدود ۲۸ درصد است. این عدد قابل‌توجه و تاسف‌بار به دلایل متعددی رخ می‌دهد که یکی از آن‌ها نارضایتی افراد فارغ‌التحصیل نسبت به رشته تحصیلی خود است.
طبق آماری که جاب ویژن اعلام کرده، از هر ۱۰ نفری که تحصیلات دانشگاهی دارند، ۶ نفر از رشته یا دانشگاه خود ناراضی هستند و چند سال از بهترین سال‌های زندگی‌شان را در مسیری گذرانده‌اند که نتیجه مورد توقعشان را نداشته است. دلایل این نارضایتی می‌تواند کمبود بازار کار برای رشته‌های تحصیلی و اینکه دانشگاه‌ها ورود فارغ‌التحصیلان را به بازار کار تسهیل نکرده‌اند، باشد.
در نهایت، افزایش درآمد رضایت تحصیلی را تا حد زیادی تقویت می‌کند. به طور کلی، رشته‌هایی با متوسط درآمد بیشتر معمولاً رضایت بیشتری ایجاد کرده‌اند، اما اکثر رشته‌ها همچنان توانایی تأمین چنین نیازی را ندارند. به همین دلیل، تعداد افرادی با شغل غیرمرتبط ۲.۸ برابر تعداد کسانی است که شغلشان با رشته تحصیلی مرتبط است.
مشاغل با بیشرین درصد اشتغال با تحصیلات نامرتبط
نکته جذاب بازار کار این است که کسانی که دانش آکادمیک و دانشگاهی مرتبط با آن ندارند، اکثر موقعیت شغلی‌های زیر را پر می‌کنند:
۱. دیجیتال مارکتینگ و سئو با ۸۳ درصد
۲. خدمات و پشتیبانی مشتریان با ۸۰ درصد
۳. خرید و تدارکات با ۷۱ درصد
۴. مسئول دفتر و کارمند اداری با ۵۹ درصد
۵. مدیر محصول و مالک محصول با ۵۶ درصد
۶. ترجمه و تولید محتوا با ۵۶ درصد
۷. بازرگانی و تجارت با ۵۰ درصد
۸. منابع انسانی با ۴۸ درصد
۹. فروش و بازاریابی با ۴۵ درصد
۱۰. مدیر اجرایی و مدیر داخلی با ۳۴ درصد
رشته تحصیلی و بازار کار
رشته تحصیلی انتخاب شده در دانشگاه یا متوسطه‌ی دوم و همچنین سطح تحصیلات، فرصت‌های کارآموزی و چشم‌اندازهای شغلی آینده و بازار کار را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهد. در اینجا، نحوه تأثیر این عوامل بر مسیر حرفه‌ای افراد را توضیح می‌دهیم:
همسویی با تقاضای صنعتی: رشته‌هایی مانند مهندسی، تجارت و آموزش معمولاً برنامه‌های کارآموزی ساختار یافته‌ای ارائه می‌دهند که در برنامه درسی آن‌ها گنجانده شده و به دانشجویان تجربه عملی مرتبط با مطالعاتشان می‌دهند.
تنوع در رشته‌ها: رشته‌هایی مانند هنر و علوم انسانی ممکن است فرصت‌های کارآموزی رسمی کمتری نسبت به رشته‌های علوم پایه و مهندسی ارائه کنند. با این حال، دانشجویان این رشته‌ها می‌توانند با شناسایی و تضمین این موقعیت‌ها به طور فعال، تجربه مرتبط کسب کنند.
سطح تحصیلات و چشم‌اندازهای کاری
برنامه‌های دیپلم کار و دانش یا فنی حرفه‌ای معمولاً کوتاه‌تر هستند و مهارت‌های عملی مرتبط با مشاغل خاص را تمرکز می‌کنند. این برنامه‌ها ورود سریع‌تر به نیروی کار را تسهیل می‌کنند و امکان جذب سریع در بازار استخدام را فراهم می‌آورند. در مقابل، مدارک لیسانس آموزش‌های گسترده‌تری ارائه می‌دهند که طیف وسیع‌تری از فرصت‌های شغلی و درآمد بالاتر را ایجاد می‌کنند.
تحقیقات نشان می‌دهد که افراد دارای لیسانس در دوران حرفه‌ای خود نسبت به دارندگان دیپلم‌های کار و دانش یا فنی حرفه‌ای حقوق بیشتری دریافت می‌کنند. این تفاوت به دانش و مهارت‌های پیشرفتهای مرتبط است که در طول برنامه‌های تحصیلی کسب می‌کنند و برای مشاغل پردرآمد ضروری هستند.
یک مدرک لیسانس درهای ورود به حوزه‌های شغلی متنوع را باز می‌کند و برای موقعیت‌های مسئولیت‌دارتر و پاداش بالاتر ضروری است. مدارک تحصیلی در صنایع گوناگون همچنان ارزشمندند و تغییر مسیر کاری را آسان‌تر می‌کنند و امکان پیشرفت شغلی را افزایش می‌دهند.
ملاحظات افرادی بدون مدرک در بازار کار
مسیرهای جایگزین نشان می‌دهند که با وجود تأثیر مثبت مدرک لیسانس، دارندگان دیپلم نیز در حوزه‌های فنی و حرفه‌ای موفقیت می‌یابند. کسب تجربه عملی از طریق کارآموزی، دریافت گواهینامه‌ها و توسعه مداوم مهارت‌ها، ابزارهایی کارآمد برای بهبود اشتغال‌پذیری محسوب می‌شوند.
برخی صنایع در استخدام، به طور فزاینده‌ای تجربه و مهارت‌ها را بر مدارک رسمی ترجیح می‌دهند. با این حال، این روند متفاوت است و بسیاری از کارفرمایان برای پست‌های ویژه، نامزدهای دارای مدارک تحصیلی را ترجیح می‌دهند.
به‌طور خلاصه، هم رشته تحصیلی و هم سطح تحصیلات نقش اساسی در شکل‌دهی فرصت‌های کارآموزی و نتایج شغلی آینده دارند. مشارکت در کارآموزی، صرف‌نظر از پیشینه تحصیلی، تجربه سودمندی فراهم می‌سازد و می‌تواند اشتغال‌پذیری را در بازار رقابتی بهبود بخشد.
بوتکمپها در مقابل تحصیلات دانشگاهی
سوال ما در این قسمت این است که آیا بوتکمپها در مقابل تحصیلات دانشگاهی می‌توانند در روند جذب و استخدام نیروی کار دارای دیپلم، کاردانی یا فنی حرفه‌ای نسبت به دارندگان مدرک لیسانس برای بازار کار حرفی برای گفتن داشته باشند یا خیر؟
هزینه و مدت زمان آمادگی برای بازار کار
بوت‌کمپ‌های IT و مدیریتی:
هزینه‌ها متغیر هستند و برخی از بوتکمپها امکان پرداخت اقساطی یا پرداخت پس از اشتغال را فراهم می‌کنند. مدت زمان آموزش معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد. هزینه‌ی عمومی یک بوتکمپ ممکن است به اندازه‌ی یک ترم تحصیلی در دانشگاه آزاد یا پردیس دانشگاه باشد.مدارک دانشگاهی:
هزینه تحصیل در دانشگاه‌های دولتی با توجه به یارانه‌های دولتی کمتر است، اما در دانشگاه‌های غیردولتی و آزاد، هزینه‌ها بالاتر بوده و بسته به رشته و مقطع تحصیلی متفاوت است.
مدت زمان تحصیل در مقطع کارشناسی معمولاً ۴ سال و در مقاطع بالاتر می‌تواند ۲ سال یا ۱ سال باشد.
نرخ اشتغال و شرایط بازار کار
بوت‌کمپ‌های IT و مدیریتی:
برخی از بوت‌کمپ‌های موفق گزارش می‌دهند که حدود ۹۰٪ از فارغ‌التحصیلان آن‌ها در شرکت‌های مختلف مشغول به کار می‌شوند، حتی برخی از بوتکمپها تضمین شغلی برای شرکت‌کنندگان خود با هزینه بالاتر را فراهم می‌کنند ولی بعضی بوتکمپها به معرفی نفرات برتر اکتفا می‌کنند.مدارک دانشگاهی:
نرخ اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بسته به رشته و دانشگاه متفاوت است.
به عنوان مثال، دانشگاه فرهنگیان با نرخ اشتغال حدود ۹۷٪ بالاترین نرخ اشتغال را در میان دانشگاه‌های کشور دارد، در حالی که دانشگاه فنی و حرفه‌ای نرخ اشتغال حدود ۲۱٪ دارد.
میزان حقوق بازار کار ایران
بوت‌کمپ‌های IT و مدیریتی:
اطلاعات دقیقی در مورد میزان حقوق فارغ‌التحصیلان بوتکمپها در ایران در دسترس نیست، اما با توجه به تقاضای بالای بازار کار برای برنامه‌نویسان، دیجیتال مارکتینگ، روابط عمومی و بازارکار حوزه IT، انتظار می‌رود حقوق مناسبی دریافت کنند.مدارک دانشگاهی:
میزان حقوق فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بسته به رشته، مقطع تحصیلی و تجربه کاری متفاوت است. به عنوان مثال، فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی مانند مهندسی مکانیک و مهندسی کامپیوتر با نرخ اشتغال ۵۹.۷٪ و ۵۸.۲٪، احتمال دریافت حقوق بالاتری را دارند.
با بررسی مقاطع تحصیلی دکترا و کارشناسی ارشد، این قضیه برایمان روشن میشود که مهندسین صنایع و مهندسین کامپیوتر فارغ‌التحصیلان با نرخ اشتغال بالاتر و درآمد بیشتری هستند.
نکات قابل توجه
تجربه عملی:
بوتکمپها بر آموزش‌های عملی و پروژه‌محور تمرکز دارند که می‌تواند منجر به آمادگی بیشتر برای ورود به بازار کار شود.پیشرفت شغلی:
فارغ‌التحصیلان دانشگاهی با توجه به تحصیلات آکادمیک و دانش نظری، ممکن است در بلندمدت فرصت‌های بهتری برای پیشرفت شغلی داشته باشند و در فعالیت‌های علمی دانشگاهی و پژوهشکده‌ای از فرصت مناسب‌تری برخوردار شوند.
جمع‌بندی
جامعه حرفه‌ای ایران همچنان بوت‌کمپ‌های حوزه IT و مدیریتی را به عنوان مسیری سریع و متمرکز برای ورود به بازار کار فناوری اطلاعات می‌شناسد، در حالی که تحصیلات دانشگاهی آموزش جامع‌تری ارائه می‌دهد و می‌تواند به فرصت‌های شغلی گسترده‌تر و پیشرفتهای بلندمدت منجر شود. افراد باید انتخاب بین این دو مسیر را بر اساس اولویت‌های اهداف شغلی، علاقه‌مندی‌ها و شرایط فردی خود انجام دهند.
می‌توان گفت که روند کلی جامعه‌ی امروزی بیشتر بر مهارت‌ها متکی خواهد بود تا صرفاً بر مدرک تحصیلی. همچنین در چنین دنیایی، مهارت‌های نرم ضروری هستند و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. چه اهداف شما در مهارت‌های محور باشد و چه در تحصیلات آکادمیک، بازار کار نیاز به چیزهایی فراتر از مهارت‌های سخت شما دارد. برای مطالعه بیشتر، مقاله «چرا باید مهارت‌های نرم را یاد بگیریم» را پیشنهاد می‌کنیم.
